Akciğer kanseri ölümleri, 1990’dan 2019’a kadar dünyanın en kalabalık 10 ülkesinde azaldı. Ancak bu düşüş, sigara kullanımı, hava kirliliği ve asbest gibi risk faktörlerine bağlı ölümleri tam olarak çözmedi. Miami Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan bir çalışmaya göre, bu alanlarda politikalar ve araştırmalar artırılmalı.
Yeni calisma bize ne diyor? (kaynak)
- Sigara: Tütün kaynaklı ölümler azaldı, ancak hala akciğer kanseri ölümlerinin çoğunluğunu oluşturuyor. Çin ve Endonezya gibi bazı ülkelerde bu ölümler artış gösteriyor.
- Hava Kirliliği:
- Hava kirliliği kaynaklı ölümler, küresel akciğer kanseri ölümlerinin %20’sini oluşturuyor.
- 1990-2019 arasında genel hava kirliliği kaynaklı ölümler azalırken, partikül madde (PM 2.5) nedeniyle ölümler %11 arttı.
- PM 2.5 Nedir ve Neden Zararlıdır?
- PM 2.5, çapı 2.5 mikrometreden küçük olan ince partiküllerdir. Bu partiküller; sanayi tesislerinden, araç egzozlarından, fosil yakıtların yanmasından ve katı atık yakımından kaynaklanır.
- PM 2.5, havada uzun süre asılı kalabilir ve solunduğunda doğrudan akciğer dokularına ulaşabilir. Bu partiküller, akciğer hücrelerinde DNA hasarına ve inflamasyona neden olarak kansere yol açabilir.
- Ayrıca, PM 2.5’in kalp-damar hastalıkları ve diğer solunum yolu hastalıklarıyla da bağlantısı olduğu bilinmektedir.
- Çin’de PM 2.5 kaynaklı ölümler, küresel ortalamanın iki katına ulaştı. Hindistan’da ise katı atıkların yakılması gibi yaygın uygulamalar, hava kirliliği etkisini artırıyor.
- Son zamanlardaki gerçek zamanlı veriler, Türkiye’deki PM2.5 seviyelerinin WHO (Dünya Sağlık Örgütü) yönergelerini aşmaya devam ettiğini göstermektedir. Örneğin, 8 Ocak 2025 itibarıyla ortalama PM2.5 konsantrasyonu 34 µg/m³ olarak rapor edilmiş olup, bu değer WHO’nun önerdiği 15 µg/m³ rehberinin 2,27 katıdır. Kendi şehrinizin durumunu bu bağlantıdan kontrol edebilirsiniz: kaynak
- Asbest: ABD’de asbest kaynaklı ölümler, küresel ortalamanın iki katı seviyesinde kaldı, yasaklanmış olmasına rağmen.
Öneriler:
- Sigara kullanımını azaltmak için halk sağlığı politikaları sürdürülmeli.
- Hava kirliliği ile mücadele için daha güçlü küresel politikalar uygulanmalı. Özellikle PM 2.5 gibi ince partiküllerin insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda farkındalık artırılmalı.
- Hindistan gibi düşük ve orta gelirli ülkelerde, katı atıkların yakılması gibi uygulamalara alternatif çözümler geliştirilmeli.
- Genç bireylerde ve az sigara içen kadınlarda artan akciğer kanseri vakaları göz önünde bulundurularak tarama rehberleri yeniden düzenlenmeli.
Sonuç: PM 2.5, hava kirliliğinin en zararlı bileşenlerinden biridir. Sanayi, ulaşım ve evsel faaliyetler kaynaklı bu partiküller, akciğer kanseri ölümlerinde önemli bir role sahiptir. Hem bireysel farkındalık hem de küresel politikalarla bu sorun ele alınmalıdır.